Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi
Polska w ramach dostosowywania regulacji prawnych do wymogów w zakresie gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi obowiązujących w Unii Europejskiej ustanowiła w 2001 roku dwa nowe akty prawne z zakresu prawa ekologicznego.
Nowe uregulowania to:
- Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz. 638),
- Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. Nr 63, poz. 639).
Wymienione powyżej ustawy harmonizują polskie ustawodawstwo z Dyrektywą 94/62/EC “Opakowania i odpady opakowaniowe” oraz wprowadzają w Polsce system gospodarki odpadami opakowaniowymi, który podobnie jak w krajach Unii Europejskiej, nakłada na producentów i użytkowników opakowań odpowiedzialność za zagrożenia środowiska wynikające z wprowadzania na rynek opakowań, ich stosowania, a następnie utylizacji powstałych odpadów. Obie ustawy obowiązują w Polsce od 1 stycznia 2002 roku. Należy dodać, że wspomniane powyżej dwie ustawy wraz z wcześniej ustanowionymi ustawami z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627) i ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz.U. Nr 62 poz. 628) stworzyło praktycznie nowe prawo ekologiczne w Polsce.
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych określiła wymagania, jakim muszą odpowiadać opakowania ze względu na zasady ochrony środowiska oraz sposoby postępowania z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, zapewniające ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Opakowaniami w rozumieniu ustawy są wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów przetworzonych. Ustawa swoimi regulacjami obejmuje opakowania:
- jednostkowe,
- zbiorcze,
- transportowe.
Zgodnie z ustawą odpad opakowaniowy stanowią wszystkie opakowania stanowiące odpad w rozumieniu ustawy o odpadach, w tym opakowania wielokrotnego użytku wycofane z ponownego użycia. Do odpadów opakowaniowych nie zalicza się odpadów powstających w procesie produkcji opakowań.
Przepisy ustawy nakładają na producenta i importera opakowań obowiązek zapewnienia odpowiedniej jakości opakowań tak aby zmniejszyć ich negatywne oddziaływanie na środowisko. Obowiązki te winni oni realizować poprzez działania wpływające na:
- zmniejszenie do minimum, wymaganego do spełnienia ich funkcji, objętości i masy opakowań,
- możliwość wykorzystania wielokrotnego opakowań, ich recykling a gdy jest on niemożliwy to inną formę odzysku,
- zmniejszenie do minimum ilości substancji stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub dla środowiska,
- nie przekraczanie maksymalnej sumy zawartości metali ciężkich: kadmu, ołowiu, rtęci i chromu sześciowartościowego wynoszącej 100 mg/kg.
Ustawa, obok obowiązków producenta, importera i eksportera opakowań, ustala także:
- obowiązki producenta, importera i eksportera produktów w opakowaniu,
- obowiązki sprzedawcy i użytkownika produktów w opakowaniach,
- obowiązki organów administracji publicznej w zakresie gospodarki opakowaniami.
Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i opłacie depozytowej określa obowiązki przedsiębiorców (importerów oraz wytwórców) wprowadzających na rynek krajowy produkty w opakowaniach i inne produkty wymienione w załącznikach do ustawy (miedzy innymi, oleje smarowe, lampy wyładowcze, opony, ogniwa i baterie). Przepisy ustawy mają także zastosowanie do jednostek handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 500 m2, w zakresie sprzedaży produktów pakowanych w tych jednostkach. Ustawa nakłada również obowiązki na organy administracji publicznej oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i fundusze wojewódzkie.
Ustawa nakłada na przedsiębiorców obowiązek odzysku i poddania recyklingowi odpadów opakowaniowych i poużytkowych. W ustawie zostały określone poszczególne poziomy odzysku i recyklingu jakie przedsiębiorcy zobowiązani będą uzyskać do 31 grudnia 2007 roku. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 roku w sprawie rocznych poziomów odzysku odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U. Nr 69, poz. 719) ustaliło limity odzysku i recyklingu na poszczególne lata do 31 grudnia 2007 roku, to jest do końca okresu przejściowego.
Przedsiębiorca może wywiązywać się z nałożonych przez ustawę obowiązków samodzielnie lub poprzez organizację wykonującą powierzone jej zadania w zakresie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Organizacja odzysku może prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej. Dodatkowo zarówno przedsiębiorca jak i organizacja odzysku wykonanie poszczególnych zadań z zakresu odzysku i recyklingu zlecić osobie trzeciej – innemu podmiotowi gospodarczemu.
Przedsiębiorcy, którzy nie wykonają nałożonego przez ustawę obowiązku i nie uzyskają określonych poziomów odzysku i recyklingu, zobowiązani będą do uiszczenia opłaty produktowej obliczanej jako różnica pomiędzy wymaganym, a faktycznie uzyskanym poziomem odzysku i recyklingu.
Ponadto przedsiębiorcy i organizacje odzysku zostali zobowiązani do prowadzenia dodatkowej, pozaksięgowej ewidencji umożliwiającej ustalenie uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu.
W celu umożliwienia dostosowania się do przepisów zawartych w ustawie wszystkim podmiotom gospodarczym wprowadzono zapis, że przepisów ustawy nie stosuje się do dnia 1 stycznia 2004 roku w stosunku do przedsiębiorców, którzy w roku 2000 osiągnęli przychód netto poniżej 500 tys. zł oraz nie dokonali importu towarów używanych lub odpadów.
dr inż Jacek MIchalak
Grupa ATLAS